Sofra Adabı

Sofra Adabı Nedir?

Her kültürün kendine ait sofra adabı ve görgü kuralları vardır. Her kültürde bu kurallara uyulmaması sofraya yapılan saygısızlık olarak kabul edilir.Kişilerin sosyal yaşantısında yanlış hareket etmesini önlemek, mahcup olmamak ve kötü duruma düşmemek için sofra kurallarını öğrenmesi çağdaş bir gereksinimdir. Tüm dünyada yemek ve sofra kültürünü en iyi uygulayan ve bunu gerçek bir ritüel haline getiren ülkelerin başında Japonlar, Fransızlar ve İngilizler gelir.

Her ülkenin sofra adabı ve yemek yeme alışkanlıkları birbirinden farklıdır. Örneğin İngilizlerde yemeklerin servisi servis tepsisinden görevli yardımıyla kişilerin tabaklarına servis yapılırken Fransızlarda servis konuğun sol tarafına getirilen servis tepsisinden yemek servis maşası yardımıyla konuğun kendisi tarafından tabağa alınır.

Amerika’da ise servis tabak ile garson tarafından misafirin solundan yapılır. Dünyada en çok tercih edilen servis şekli ise hızlı ve pratik olması nedeniyle Amerikan servisidir. Osmanlıda ise yemekler yer sofrasına hazırlanırdı; yemekler ayrı tabaklarda değil ortaya konulan büyük tabaklardan tüketilirdi. Türk sofra adabı ve görgü kuralları üzerinde hem Batı ülkelerinin hem de Osmanlı’nın etkileri görülür.

Sofra Adabı ve Görgü Kuralları

• Yemek masasına dirsekler konulmaz. Eller kullanılmadığında masa altına konur.

• Tuz, biber vs için ayağa kalkılmaz, uzanılmaz. Önünüzde yoksa, kibarca istenir.

• Masa altındaki ayaklar, karşıya uzatılmaz.

• Sağınızda oturan kadının, oturup kalkmasına yardımcı olunur.

• Öksürük, hıçkırık, tıkanma gibi durumlarda masa terkedilir, geçince geriye dönülür ve özür dilenir.

• Yemek masasında ilaç alınmaz.

• Yanakları dolduracak büyüklükte lokma alınmaz.

• Ağız şapurdatılmaz, eller yalanmaz.

• Yemeğin suyuna banılmaz , tabak ekmekle silinmez.

• Davet sahibi ve onur konuğu yemeğe başladıktan sonra yemeğe başlanır.

Diğer incelikler:

• Bıçak kullanılıyorsa, çatal sol, bıçak sağ elle tutulur.

• Çatal sola, kaşık ve bıçak sağa yerleştirilir. Bıçak, kaşık ve tabak arasına konur.

• Salata çatalı, yemek çatalından kısadır. Salata, yemek ile verilecekse; yemek çatalıyla tabağın iç tarafına konur.

• Özel yemeklerde salata çatalı dış tarafa konulabilir.

• Balık çatalı ise diğer çatallara göre daha kısa ve düzdür ve kaşığın sağ tarafına yerleştirilir.

• En resmi yemeklerde bile en fazla 3 çatal ve kaşık bulunur.

• Bütün yemeklerde büyükçe servis tabağı konur ve diğer servis tabakları, bu tabağın üzerine konur.

• Su bardakları, konuklar yerine almadan önce doldurulur.

• Peçeteler resmi olmayan yemeklerde çatalların soluna, resmi davetlerde ise servis tabağının içine konur.

• Peçete, yemek sonunda tekrar katlanıp konursa, bir davet daha isteniyor demektir.

• İçeceğinizi istediğiniz zaman içebilirsiniz ancak yemek için davet sahibi beklenmelidir.

• Yağ, reçel, bal gibi şeyler ortak ise; önce tabağınıza alın oradan kullanın.

• Kadınlar, yemeğe başlamadan önce fazla rujlarını peçete ile almalı.

Yemek yemek insanların temel ihtiyaçlarının başında gelir. Her ülkenin hatta her şehrin ve toplumun en küçük parçasını oluşturan ailenin bile sofra adabı birbirinden farklıdır. Ancak sofra adabının tüm ülkeler için geçerli sofra adabı, diğer adıyla yemek masası kuralları vardır. Bu kurallar özellikle resmi davetlerde ve protokol yemeklerinde daha büyük önem taşır.

Ekmeğe sürülen yağ miktarından, çatal ve bıçağın tabağa koyulma şekline kadar sofrada yapılan her hareketin bir anlamı vardır. Geçmişten bugüne kadar uzanan ve sofraya gereken saygının ritüellerden kurallara dönüştürülmesi sofra adabı kurallarını oluşturur.

• Yemek sırasında kullanılan çatal ve bıçak kullanıldıktan sonra tabağa konulur. Bıçağın keskin tarafı kendinize doğru olacak biçimde sağa, çatal ise sol tarafa konur.

• Sofrada dik oturulmalıdır. Dik oturmak hem masaya hem de sofradaki insanlara duyulan saygının göstergesidir. Dirseklerin masaya konması, yayılarak oturulması ve kolların masayı kaplaması saygısızlık olarak algılanır.

• Tabağa çok fazla yemek doldurulmaz. Yenilebilecek miktarda yemek alınır ve bitirdikten sonra açlık hissedilirse tabağa ekleme yapılabilir.

• Sofraya karşı öksürülmez, hapşırılmaz ve burun temizlenmez. Böyle bir durumda ağza peçete tutularak sofradan izin alınır ve kalkılır.

• Masaya oturmadan önce kadınlar rujunu bir peçete yardımı ile silmelidir. Bardakta ruj lekesi bırakmak ev sahibine saygısızlık olarak nitelendirilir.

• Sesli bir şekilde yemek yemek ve içmek sofra adabı yemek yeme kuralları için uygunsuz davranışlar arasındadır.

• Çorbaya ya da salataya limon sıkmak istenildiğinde, limon sağ ele alınır ve sol elde limona siper edilir. Böylece masadaki diğer insanlara limon suyu sıçraması önlenir.

• Sofradan herkes yemek yedikten sonra kalkılır. Yemeği önceden bitirseniz bile diğerlerini beklemeniz gerekir.

• Yemeğin tadına baktıktan sonra tuz eklenir. Tadına bakmadan tuz eklemek ev sahibine saygısızlık olarak kabul edilir.

• Sofraya oturur oturmaz yemek kırıntılarının etrafa dökülmesini önlemek amacıyla dizlere peçete serilir. Yemek bitince peçete tabağın içine değil tabağın yan tarafına koyulur.

• Yemek yerken ağız kapalı tutulmalıdır. Ağızda yemek varken konuşmak sofra adabına aykırıdır. Ayrıca lokmalar büyük değil küçük küçük alınmalı ve çiğnenip yutulduktan sonra konuşulmalıdır.

• Ev sahibi ya da davetteki en büyük kişi sofraya oturmadan masaya oturulmaz. Aynı şekilde ev sahibi ya da evin büyüğü sofradan kalkmadan masadan kalkılmaz.

• Sofrada puro, sigara, pipo gibi tütün mamulleri kullanılması sofra adabına aykırıdır. İzin isteyerek kullanılsa da sofraya saygısızlık olarak nitelendirilir.

• Böyle bir alışkanlığınız varsa sofradan izin isteyip sigara için özel olarak ayrılan alanlarda ya da dışarıda sigara içmeniz daha şık olur.

Çatal Bıçak Kullanımı

Sofra adabı çatal bıçak kullanımı oldukça önemli bir noktadır. Çatal bıçağın yemek yedikten sonraki durumu birçok anlama gelir:

• Çatal ve bıçağın tabağın içine üçgen şeklinde baş kısımları birbirine değecek şekilde koyulması yemeğe ara verdiğinizi simgeler. Bir süre dinlendikten sonra yemeğe devam edeceğinizin sinyalini vermeniz tabağınızın önünüzden alınmasını önler.

• Çatal ve bıçağın tabak içine artı şeklinde koymanız ikinci tabak yemek istediğiniz anlamına gelir. Diğer bir deyişle ara sıcak bitti ana yemeğe geçmek istiyorum mesajı verilir.

• Çatal ve bıçağın size paralel şekilde tabağınıza yerleştirmeniz yemeğin çok güzel olduğu anlamındadır.

• Çatal ve bıçağı kendinize dik bir şekilde tabağın ortasına yerleştirmeniz yemeği bitirdiğiniz ve daha fazla yemek istemediğiniz anlamına gelir.

• Bıçağınızı çatalın dişleri arasına sıkıştırıp tabağa koymanız ise yemeği beğenmediğiniz anlamına gelir.

Yemekte spagetti varsa çatal sağa, kaşık da sola yerleştirilir. Çatala alınan spagetti kaşık yardımıyla sarılır. Spagettinin tek başına çatal ile yenmesi, ağız tarafından emilmesi ve dişlerle kesilerek yenmesi sofra adabına uygun olmaz.

Balık servisi için farklı bir takım kullanılır. Balık servisi ile birlikte sofraya getirilir. Tatlı için kullanılan çatal bıçak seti ya da kaşık, servis tabağının üst tarafına yerleştirilir. Çatal bıçak kullanımı sırasında dirsekler vücuda yapışık şekilde tutulur.

Yemeğin sosuna ekmek el ile bandırılmaz; sosun tadına bakılmak istenirse bir parça ekmek kopartılıp çatala batırılarak sosun tadına bakılmalıdır. Yemek sırasında bıçak ile işiniz bittiyse bıçak tabağın üst tarafına ve kendinize paralel olarak bırakabilirsiniz

Sofra Kurma Adabı

Sofra kurmada öncelikli olarak masa örtüsü seçimine dikkat edilmelidir. Masa örtüsü ve peçetelerin renginin birbiri ile uyumlu olması önemlidir. Birbiri ile uyumlu tabak, çatal ve bardak takımları seçilebilir ve sofraya daha şık bir görünü katmak için ise taze çiçekler kullanılabilir.

Yemekte çorba var ise çorba kâseleri yoksa ordövr tabağı koyulur. Çatal, kaşık ve bıçak ise kullanış amacına göre dıştan başlayarak içe doğru dizilir. Sofrada ekmek tabağı, salata tabağı, yemek tabağı ve servis tabağı kullanılır. Bunlara ek olarak yemek listesine uygun tabaklar eklenebilir.

Yemek daveti öncesi ev sahibi konukların yerlerini belirlemelidir. Servis, ev sahibinin sağında oturan kadından başlanarak yapılır ve en son ev sahibine servis yapılır. Garsonun elinden yemek alınmaz ve garsona bir şey söylenecekse alçak sesle fısıldayarak söylenir.

Tatlı servisine geçilmeden önce masa temizlenmelidir. Yemekler bittiğinde 2.kez yemek istenilip istenmediği sorulur. Yemek çatalı en uzun çataldır, salata çatalı daha kısadır. Salata çatalı yemek çatalının iç tarafında ve yemek tabağının sol tarafına koyulur. Daha kısa ve düz bir şekle sahip olan balık çatalı kaşığın sağ tarafına koyulur ve tatlı kaşığı da tatlı tabağının iç bölümüne koyulur.

Kişilerin rahatça alabilmeleri için servis kaşıkları ve çatalları servis edilecek yemek tabaklarına koyulur. Misafirlerin önüne üç adetten fazla kaşık, çatal ve bıçak koyulmamasına dikkat edilmelidir. Peçete resmi yemeklerde servis tabağının içine resmi olmayan yemeklerde ise çatalın soluna koyulur.

En Şık Haliyle Sofra Düzeni Nasıl Olmalıdır?

Masa detaylarını düzenlemeden önce yapmanız gereken ilk şey davetin temasını belirlemektir. Misafirlerin sizin için taşıdığı anlama ve yemek saatine göre, sofraya gerekli unsurları dizayn edebilirsiniz. Çorbasız bir menüye, çorba kasesi koymak gereksiz bir detay olacaktır mesela. Temaya karar verdikten sonra, yemeklerinizin ve tabaklarınızın şıklığını gösterecek sade, ütülü, şık ve temiz bir masa örtüsü seçmelisiniz. Masa örtünüz çok kısa olduğunda tüm şıklık bozulacaktır. Çok fazla uzun olduğunda ise dizlerde bıraktığı rahatsızlık ile yemek akışıyla oynayabilir. Bu sebeple masanızla orantılı, göze batmayacak uzunlukta bir masa örtüsü seçmelisiniz. Örtünün uzunluğu misafir sofra düzeni için önemli bir husustur.

Masa örtünüzü seçtiniz. Özenle sakladığınız, misafirleriniz için kullandığınız yemek takımlarını şöyle bir gün yüzüne çıkarmalısınız artık. Temiz olmasına dikkat etmelisiniz. Ufacık bir lekenin kalması bile yemek esnasında hoş olmayacaktır. Birbirine uyum sağlayan tabaklarınızı veya takım olan tabaklarınızı kullanmanız, masada ahenk sağlayacağı için iyi bir tercih olacaktır. Tabaklarınıza şıklığıyla eşlik edecek su takımları veya bardakları kullanmanız da gösterişli bir sofra kurma düzeni için dikkat edilecek başka bir detaydır.

Tabakların dizildiği şık sofra düzeni peçete ile tamamlanmalıdır. Masa örtünüzde kaybolmayacak peçete seçiminiz ise; kullanılmasa bile tabaklarınızı tamamlayıcı bir unsur olarak masanızda bulunmalıdır.

ok samimiyet kurduğumuz unsurlardır, çatal ve bıçaklar. Özel günlerde itina ile kurulan sofralarda çatal ve bıçak kullanımı ise oldukça ince bir detaydır.

Özen isteyen sofra düzeni çatal bıçak ile şıklığını tamamlar. Kullanım sırasına göre, dıştan başlayıp tabağa yaklaşarak dizmeniz en doğru düzen olacaktır. Yemek ve salata çatalı, tabağın sol tarafında olmalıdır. Bıçak ve kaşıklar ise tabağın sağ tarafında uygun olacaktır.

Muhakkak yemekten sonra, ağızlar tatlansın amacıyla nefis bir tatlı hazırlamışsınızdır. Tatlı çatalı ve bıçağı ise tabağın üst kısmında kalan boşlukta yer almalıdır. Bıçak ve çatal kullandıktan sonra, masa örtüsüne temas etmeyecek şekilde tabağınızın kenarına veya peçetenizin üzerinize koymak, oldukça zarif bir hareket olacaktır. Orta servis kaşıkları ise servis tabaklarında durmalıdır.